संतांचे कार्य-
 |
| Wikipedia |
अज्ञान, अंधश्रद्धा, कर्मकांड, शोषण, विषमता, जातिभेद यांनी किडलेला समाज - संतांचा उदय - आचार, विचार, तत्त्वज्ञान, भागवत धर्म - प्रचंड कार्य -
सामान्यांचे शोषण थांबवण्याचे कार्य- धर्म, कर्मकांड, पूजा, व्रते इत्यादीतून सामान्य लोकांची प्रचंड लूट. संतांनी भक्ती मार्ग दिला - ईश्वरापर्यंत जाण्यासाठी मध्यस्थाची गरज नाही - लोकांना भक्तीचा, धर्माचा, अध्यात्माचा चा अधिकार - धर्माच्या नावावर लोकांची होणारी लूट थांबली/ कमी झाली.
अंधश्रद्धा निर्मूलन- अनेक खोट्या काल्पनिक गोष्टी, विविध अंधश्रद्धा दूर करण्याचे प्रयत्न - घातक रूढी, परंपरा, कर्मकांड दूर करण्याचे कार्य- मानहानी, त्रास सहन केला .
समानता- एकात्मता- जाती-धर्म विसरून लोकांना एकत्र आणण्याचे प्रयत्न - समानतेचा उपदेश - समता, भूतदया, करुणा,परोपकार,औदार्य ही मूल्ये रुजवली-
आत्मविश्वास - राजकीय अस्थिरता - सामाजिक अशांती- दुष्काळ - विविध समस्या - मानसिक संघर्ष - लोकांना मानसिक शांती- आत्मविश्वास दिला- समाज सुखी होण्यासाठी प्रयत्न
साहित्य- ग्रंथ, जुन्या ग्रंथांचे विश्लेषण, अभंग, गवळण, भारुड, ओव्या, श्लोक इत्यादी साहित्य प्रकार. - प्रचंड साहित्याची निर्मिती. - यातून मानवतेची मूल्ये रुजविली. - तत्कालीन सामाजिक जीवन समजते.
संतांची सामाजिक- सांस्कृतिक- अध्यात्मिक- साहित्यिक चळवळ व क्रांती - धार्मिक कट्टरता, धार्मिक दुश्मनी, लोभी जीवन, हावरटपणा - संतांचे विचार महत्वाचे.
जे का रंजले गांजले, त्यांसी म्हणे जो आपुले
तोचि साधू ओळखावा, देव तेथेचि जाणावा
संत तुकाराम
बुडती हे जन देखवेना डोळा ।
म्हणोनि कळवळा येतो आम्हां ॥
संत तुकाराम
उदाहरणे-
सेना न्हावी, गोरा कुंभार, चोखामेळा, सावता माळी, बंका महार, संत कान्होपात्रा, संत जनाबाई, संत सखुबाई,संत भागुबाई,
संत नामदेव- भारतभर प्रवास
चक्रधर स्वामी- सामान्य लोकांमध्ये कार्य
संत एकनाथ- महाराच्या वस्तीत मूल पोचवले
संत ज्ञानेश्वर- गीता मराठीत आणली
गाडगे महाराज- स्वच्छता, शिक्षण यांचा प्रचार
तुकडोजी महाराज- खेड्यांची, गावांची सुधारणा